Πολλές φορές τα αναπάντεχα δώρα είναι και τα πιο ωραία.
Παραμονές της εορτής του Αγίου Δημητρίου του 2018, βρεθήκαμε μία παρέα Καραγκιοζοπαικτών στο σπίτι του φίλου μας καθηγητή Φιλολόγου, μελετητή, αλλά και μάστορα φιγουρών του Καραγκιόζη Δημήτρη Μπερέκου, να του ευχηθούμε για την ονομαστική του εορτή και εκεί δεχτήκαμε μία ευχάριστη έκπληξη! Ο δραστήριος Θεσσαλονικιός Καραγκιοζοπαίκτης Οδυσσέας Κανλής μας έστειλε, λες σαν δώρο, μέσω διαδικτύου μία φωτογραφία η οποία απεικόνιζε το λογοτέχνη Νίκο Καζαντζάκη με δύο φίλους του μπροστά σ’ έναν Καραγκιόζ – Μπερντέ!
Ενθουσιαστήκαμε, μεγενθύναμε τη φωτογραφία και προσπαθήσαμε να αναγνώσουμε τα στοιχεία της: στο αέτωμα της σκηνής ευδιάκριτα διαβάζαμε «Οθωμανική…… ο Αθηναίος», στην αριστερή κουίντα διακρίναμε ένα Καραγκιόζη τύπου ΜΙΜΑΡΟΥ, ελαφρά αξύριστο, με βράκα, ξυπόλητο, να κρατά ένα τσιμπούκι στο μακρύ του χέρι. Τα επιγραφόμενα κάτω από τα πόδια του μάς ήσαν εντελώς δυσανάγνωστα. Πιάσαμε την κουβέντα σχετικά με τα ευρήματα, που όμως δεν μας οδήγησε σε κάποια συμπεράσματα, σχετικά με την ταυτότητα του Καραγκιοζοπαίκτη μπροστά στη σκηνή του οποίου φωτογραφήθηκε ο Καζαντζάκης με την παρέα του τον, τον τόπο και το χρόνο.
Κινούμενος, λοιπόν, από περιέργεια, προχώρησα σε μία σχετική έρευνα απευθυνόμενος πρώτα στη Διεθνή Εταιρεία Φίλων Νίκου Καζαντζάκη, με την παράκληση να μας διαφωτίσουν σχετικά με το φωτογραφικό ντοκουμέντο. Ο κ. Γεώργιος Στασινάκης άμεσα προώθησε το αίτημα μας στο Μουσείο Καζαντζάκη, η Διευθύντρια του οποίου κα Βαρβάρα Τσάκα μας διευκρίνισε, απαντώντας πώς: στη φωτογραφία είναι ο Νίκος Καζαντζάκης με τον Κωνσταντίνο Ελευθερουδάκη και τον Παντελή Πρεβελάκη στους Μύλους Πελοποννήσου, στις 24 Ιουλίου 1927. Είχαμε, λοιπόν, στη διάθεσή μας μία βάση έγκυρων στοιχείων, για να συνεχίσουμε την αναζήτησή μας.
Γνωρίζουμε από τους βιογράφους των λογοτεχνών ότι ο Παντελής Πρεβελάκης τον Οκτώβριο του 1925 γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, το 1926 εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα και τότε, το Νοέμβριο του ίδιου χρόνου γνωρίστηκε με τον Νίκο Καζαντζάκη, δημιουργώντας μία φιλία που άντεξε τριάντα ένα χρόνια. Όσο για τον Καζαντζάκη είναι γνωστό πως το Μάιο του 1927 απομονώθηκε στην Αίγινα, για να ολοκληρώσει την Οδύσσεια του. Υποθέτουμε πώς σε κάποιο διάλειμμα της πνευματικής του εργασίας ο Καζαντζάκης μαζί με τους δύο φίλους του βρέθηκε στους Μύλους για αναψυχή περί τα τέλη Ιουλίου του 1927. Ένα τέτοιο διάλειμμα το επέβαλε επιτακτικά και η τρομερή ζέστη εκείνου του καλοκαιριού.
Η εφημερίδα ΒΡΑΔΥΝΗ της 6ης Ιουλίου δίνει μία ολοζώντανη εικόνα του αδιαχώρητου … ΕΙΣ ΤΑΣ ΛΟΥΤΡΟΠΟΛΕΙΣ
«Ασφυκτικώς γεμάτες οι λουτροπόλεις αυτήν την εποχήν. Τα κέντρα ιδίως του Σαρωνικού έχουν πιέννα. Για να βρήτε μία θέση εις τα Μέθανα, στον Πόρο, στας Σπέτσας, πρέπει να τηλεγραφήσετε 10 ημέρες πριν. Η ίδια συρροή παρατηρείται στο Λουτράκι, στην Αιδηψόν και αλλαχού….». Φυσικά δεν μπορούσε να λείπει ο Καραγκιόζης από τα παραθεριστικά κέντρα. Ποιος όμως είναι ο Καραγκιοζοπαίκτης της «Οθωμανικής Σκηνής»; Σίγουρα, ως πρώτο βήμα, μπορούμε να πούμε ποιοι δεν ήταν, αφού στην Αθήνα την Κυριακή 24 Ιουλίου του ‘27 έπαιζαν: ο Δημήτρης Μανωλόπουλος στον Απόλλωνα του Μεταξουργείου, ο λαμπρός Καραγκιοζοπαίκτης Αντώνης Μόλλας στο Πανόραμα παρά το Στάδιον, ενώ στη Δεξαμενή ο εκ Θεσσαλονίκης Χαρίλαος Πετρόπουλος. Όσο για το τέρμα Ιπποκράτους η ΒΡΑΔΥΝΗ της 5ης Ιουλίου μας πληροφορεί ότι: «….. στο τέρμα Ιπποκράτους εις ακτίνα 500 μέτρων είναι τρεις Κινηματογράφοι και δύο Καραγκιόζηδες και, όπως μανθάνωμεν, λίαν προσεχώς θα επισκεφθή την συνοικίαν και ο Κονιτσιώτης με τα ανδρείκελα του…..».
Στην Πάτρα έπαιζαν: στην ταράτσα Δ. Μαρούδα τη Δευτέρα 25 Ιουλίου ο δαιμόνιος Καραγκιοζοπαίκτης Χρήστος Χαρίδημος, που συγκέντρωνε τον καλύτερο κόσμο με τους «Δύο ναυαγούς». Στο Νέο Θέατρο το Ζάππειον ο Αθανάσιος Θωμόπουλος, ενώ στο Θέατρο Ολύμπια τον ανταγωνιζόταν ο μοναδικός Ανδρέας Σωτηρόπουλος.
Στην Καλαμάτα κυριαρχεί ο Καραγκιόζης του Κωνσταντίνου Αρεοπολίτου, ενώ στο Μελιγαλά …. και ο ίδιος ο αστυνόμος παραμελώντας τα καθήκοντά του παρακολουθούσε τον Καραγκιόζη.
Την άκρη του νήματος σχετικά με την ταυτότητα του Καραγκιοζοπαίκτη από τα προαναφερθέντα στοιχεία μας προσφέρει η αποσπασματική επιγραφή του αετώματος: Οθωμανική…. ο Αθηναίος, που τη συναντάμε σε δημοσίευμα της ΒΡΑΔΥΝΗΣ τρία χρόνια αργότερα, το 1930.
Ο δημοσιογράφος Σώτος Πέτρας κάνει ρεπορτάζ στις 2 Ιουλίου του 1930 για «Την Ελευθέρα Οθωμανική Σκηνή» ή την «Λαϊκή Οθωμανική Σκηνή», όπως την επιγράφει, και η οποία βρίσκει στέγη διαδοχικά στο Παγκράτι, στην Καλλιθέα στα Πατήσια και στον Πειραιά.
Αυτή η περιπλάνηση του Καραγκιοζοπαίκτη στο Αθηνοκεντρικό περιβάλλον δικαιολογεί το προσωνύμιο του Αθηναίος. Βέβαια, πολλοί Καραγκιοζοπαίκτες χρησιμοποίησαν το προσωνύμιο αυτό, αν και δεν κατάγονταν από την Αθήνα, μόνο και μόνο για να προσδώσουν κύρος στον εαυτό τους, επειδή έπαιζαν στην πρωτεύουσα.
Η περιγραφή του Σώτου Πέτρα είναι γλαφυρή και διαφωτιστική: «….. Η Λαϊκή Οθωμανική Σκηνή είναι πιο φτωχή εις εμφάνισι και προσωπικό από την κεντρική, που μόνο ο Μόλλας την έχει φτάσει σε περιοπή. Η Λαϊκή Οθωμανική Σκηνή, χωρίς αυλαία, χωρίς χωρίσματα της Σκηνής …. πολλές φορές φωτιζομένη με ασετυλίνες και λυχνάρια έχει στο ρεπερτόριό της λιγώτερα έργα, τα σκηνικά της είναι φτωχά και παλαιά και οι ηθοποιοί της λίγοι και χάρτινοι…..Επίσης στη Λαϊκή Οθωμανική Σκηνή η ορχήστρα δεν είναι συμφωνική! Μόνον δύο όργανα, ένα τύμπανο και ένα κλαρίνο πολλές φορές μάλιστα και τα δύο όργανα παίζονται από τον ίδιον μουσικόν!
Όσο για τον Καραγκιοζοπαίκτη είναι ο κύριος Θεοδωρόπουλος ένας παληός αλλά όχι τόσο πολύ τυχερός σαν τον Μόλλα Καραγκιοζοπαίκτης. Γίνεται η προτίμηση αυτή, πρώτον γιατί ο κ Θεοδωρόπουλος είναι από τους πρώτους και πιο παληούς Αθηναίους Καραγκιοζοπαίκτες και δεύτερον, γιατί απόψε το πρόγραμμά του είναι πολύ ενδιαφέρον
ΘΕΑΤΡΟΝ Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ
Διευθυνόμενος υπό του γνωστού και λαοφιλούς Θεοδωροπούλου
ΑΠΟΨΕ
Ένα κανόνι των 42
Ο ΓΑΜΟΣ ΤΟΥ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ
Θρίαμβος- καμήλες- ζέππελιν- αυτοκίνητα κ.τ.λ. τρέξατε-
είσοδος 4 και 6 δραχμές μετά φόρου……..
Ο Θεοδωρόπουλος, λοιπόν, ο οποίος ενδεχομένως ψυχαγώγησε τον Καζαντζάκη και την παρέα του το καλοκαίρι του ‘27 στους Μύλους Πελοποννήσου, δεν είναι ούτε ο Κώστας Θεοδωρόπουλος που, κατά τον Δημήτρη Μόλλα, έπαιζε στην Αθήνα μεταξύ του 1900 και 1911 ούτε και ο Ντίνος Θεοδωρόπουλος ή Καλογεράς, ο οποίος επέστρεψε από την Αμερική τον Απρίλη του 1929 και έδωσε παραστάσεις στη Δεξαμενή των Αθηνών προσκεκλημένος από το Σάββατο 15 Ιουνίου. Εξάλλου, ο Ντίνος ήδη από τον Ιούλιο του 1908 εμφανίζεται ως θαρραλέος μαχητής κατά των Οθωμανικών χαρακτηριστικών του Καραγκιόζη, στο αέτωμα δε της σκηνής του εδέσποζε το επώνυμό του.Ο Καραγκιοζοπαίκτης, επομένως, είναι, το βεβαιότερο, ο Θεόδωρος Θεοδωρόπουλος ή Μπόντζος.
Ο οποίος, όπως αναφέρει ο Δημήτρης Μόλλας στο έργο του ο Καραγκιόζης μας, καταγόταν από τη Σπάρτη και άκμασε από το 1900 έως το 1930. Συνεργάστηκε με πολλούς Καραγκιοζοπαίκτες και όσους από αυτούς διακρίνονταν τους έπαιρνε και πήγαινε τουρνέ στην επαρχία, όπου φυσικά παίζανε οι νέοι. Σε μία τέτοια τουρνέ ενδεχομένως έστησε τη σκηνή του και στους Μύλους, όπου τον επισκέφθηκε ο Καζαντζάκης και οι φίλοι του και βγήκε η σχετική φωτογραφία.
Κατά την τελευταία περίοδο της ζωής του, 1959-1960, ο Θεοδωρόπουλος, βεβαρυμένος απ’ τα γεράματα και τα προβλήματα υγείας, εμπιστεύθηκε, το θέατρό του ΜΠΟΕΜ στα Άνω Πετράλωνα, στην οδό Τρώων 22, δίπλα στον κινηματογράφο ΖΕΦΥΡΟΣ στον πατέρα μου Σπύρο Κούζαρο, για να το ανατάξει.
Μια φωτογραφία στάθηκε αφορμή να φωτιστεί ένα λησμονημένο κομμάτι της ιστορίας του Θεάτρου Σκιών και παράλληλα να αναδυθούν πολύτιμα στοιχεία που συνθέτουν το καλλιτεχνικό περιβάλλον εκείνης της περιόδου. Η έρευνα, όμως, πάντα συνεχίζεται, με την ελπίδα ανεύρεσης και νέων δεδομένων χάριν της αλήθειας.
ΤΑΣΟΥ ΚΟΥΖΑΡΟΥ – ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΚΙΩΝ – ΦΙΛΟΛΟΓΟΥ
