ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ – Ο ΑΧΙΛΛΕΑΣ ΤΟΥ 1821

Την 6η πρωινή της 25ης Σεπτεμβρίου 1849, ημέρα Κυριακή, πέθανε στο φτωχικό του στον Πειραιά ο Νικήτας Σταματελόπουλος, σε ηλικία 68 ετών.

Ο λαμπρός αυτός πολίτης, υποστράτηγος και γερουσιαστής προκάλεσε με το θάνατό του πάνδημη συγκίνηση στην πόλη των Αθηνών. Ποια πιο φυσική αντίδραση ως ελάχιστος φόρος τιμής για τον Άνδρα εκείνο, που θυσίασε τα πάντα για την Ελευθερία της πατρίδας μας! Τα δύο τελευταία χρόνια της ζωής του εβίωσε πραγματικά ένα δράμα. Ανέκτησε την ελευθερία του στις 18 Σεπτεμβρίου 1841, ύστερα από 14 μήνες φυλάκισης στην Αίγινα, με την κατηγορία της σύστασης της «Φιλορθοδόξου Εταιρείας» μιας μυστικής συνωμοτικής οργάνωσης. Η οργάνωση αυτή, που υποκινούσε ο Ρώσσος πρέσβης Γαβριήλ Κατακάζυς, εκμεταλλευόμενη τον αγνό πατριωτισμό του Νικηταρά, στόχευε στην εξέγερση των περιοχών που βρίσκονταν ακόμη υπό Οθωμανική κυριαρχία, καθώς και στο να ασπαστεί ο Όθων το ορθόδοξο δόγμα. Εξ αιτίας των κακουχιών κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του δεν ήταν πλέον ο αγέρωχος πολεμιστής που προκαλούσε το φόβο και τον τρόμο στους εχθρούς, αλλά ένας άρρωστος και εξαντλημένος γέροντας. Η επιστροφή του μάλιστα προκάλεσε τέτοια συναισθηματική φόρτιση στη μικρότερη κόρη του, ώστε αυτή να χάσει τα λογικά της! Η νέα αυτή δυστυχία έδωσε στο Νικηταρά την «χαριστική βολή» και συνετέλεσε στην επιδείνωση της κατάστασης της υγείας του. Έτσι, σιγά-σιγά  άρχισε να χάνει την όρασή του και λίγο πριν πεθάνει τυφλώθηκε τελείως. Τα οποία τιμητικά αξιώματα του αποδόθηκαν από το Ελληνικό κράτος δεν τού προσέφεραν καμία δυνατότητα βελτίωσης της κακής οικονομικής του κατάστασης και της κλονισμένης υγείας του. Αυτή υπήρξε η ανταμοιβή του για το αίμα που έχυσε ο ίδιος και όλη η οικογένειά του ανιδιοτελώς στον Αγώνα της Παλιγγενεσίας.

Ο Νικήτας Σταματελόπουλος γεννήθηκε στο χωριό Τουρκολέκα, στη Μεγαλόπολη της Πελοποννήσου, και όταν προσήλθε στον Αγώνα διέθετε ήδη πλούσια πολεμική πείρα: ήδη, από 11 χρόνων γνώρισε τη σκληρή ζωή των κλεφτών ακολουθώντας τον πατέρα του. Αργότερα, ο Ζαχαριάς τον εντάσσει στη σωματοφυλακή του. Προσκολλάται στο θείο του,  Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και γίνεται ο πολυτιμότερος συνεργάτης του σ’ όλες τις φάσεις της Επανάστασης. Τον Αύγουστο του 1805, μετά το φόνο ενός Τούρκου στο Λιοντάρι, καταφεύγει στη Ζάκυνθο, κατατάσσεται στον Ρωσικό στρατό και παίρνει μέρος στην εκστρατεία των συμμαχικών πόλεων της Ιταλίας εναντίον του Ναπολέοντα. Μετά την παραχώρηση των Επτανήσων στη Γαλλία τον Ιούλιο του 1807 μαζί με το θείο του καταφεύγει στη Σκιάθο και συμμετέχει ως κουρσάρος στη δράση του θρυλικού Μαύρου Στόλου, αποκτώντας έτσι πολεμική εμπειρία και στο ναυτικό αγώνα. Την άνοιξη του 1808 σπεύδει μαζί με τον Κολοκοτρώνη σε βοήθεια του ανυπότακτου Τουρκαλβανού φίλου τους Αλή Φαρμάκη εναντίον του Βελή Πασά, γιου του περιβόητου Αλή των Ιωαννίνων. Παρά τις επιφυλάξεις του κατατάσσεται ως αξιωματικός στα Ελληνικά συντάγματα των Επτανήσων και διακρίνεται στην κατάληψη του «διαβολικού» κάστρου της Λευκάδας, που κατείχαν οι Γάλλοι τον Μάρτιο-Απρίλιο του 1810. Το 1812 γνωρίζεται με τον Ιρλανδό συνταγματάρχη Τσώρτς και τον ακολουθεί στη Νεάπολη της Σικελίας, συμπληρώνοντας τις γνώσεις του σε θέματα Ευρωπαϊκής στρατιωτικής τακτικής. Τον Οκτώβριο του 1816 ο Νικηταράς δέχεται ισχυρότατο πλήγμα, καθώς οι Τούρκοι συλλαμβάνουν και εκτελούν στη Μονεμβασιά τον πατέρα του και τον αδελφό του Ιωάννη. Ο τραγικός χαμός τους θέριεψε μέσα του την επιθυμία για εκδίκηση, που τον μετέτρεψε σε πραγματικό Τουρκοφάγο. Το φθινόπωρο του 1818 επιστρέφει στην Πελοπόννησο και στις 18 Οκτωβρίου του ίδιου χρόνου μυείται στη Φιλική Εταιρεία από τον παλιό του φίλο Ηλία Χρυσοσπάθη. Μια συμπλοκή με Τούρκους στην Αλωνίσταινα θα τον αναγκάσει να καταφύγει και πάλι στη Ζάκυνθο, όμως τον Φεβρουάριο πλέον του 1821 επιστρέφει στο Μοριά, για να ξεκινήσει την απαράμιλλη επική του πορεία, καθιστώντας το όνομά του συνώνυμο του τρόμου για τους τυράννους της πατρίδας.

Ο Νικηταράς έχει κατακτήσει ένα μοναδικό προνόμιο, είναι ο αγωνιστής που άνοιξε την αυλαία της Επανάστασης τη νύχτα της 16ης προς 17η Μαρτίου 1821, συμπλεκόμενος με μία ομάδα Τούρκων έξω από την Καλαμάτα και είναι ο ίδιος που έριξε τους τίτλους τέλους της με τις τελευταίες ντουφεκιές στη μάχη της Πέτρας της Βοιωτίας, την 12η Σεπτεμβρίου 1829. Η Καλαμάτα απελευθερωμένη στις 23 Μαρτίου του 1821 θα υποδεχθεί το Νικηταρά μαζί με τους Κολοκοτρώνη, Παπαφλέσσα, Αναγνωσταρά και Μούρτζινο μέσα σε κλίμα άκρατου ενθουσιασμού.

ΟΙ ΜΑΧΕΣ ΣΤΟ ΒΑΛΤΕΤΣΙ

Στην πρώτη μάχη του Βαλτετσίου, 24 Απριλίου του 21, ο Νικηταράς είναι ένας από τους λίγους οπλαρχηγούς οι οποίοι, αν και εγκαταλείφθηκαν από τους άντρες τους, ενεπλάκησαν σε άγρια μάχη με 7.000 Τούρκους. Μετά δε την άφιξη του Πλαπούτα και την υποχώρηση των Τούρκων ο παράτολμος Νικηταράς τους καταδίωξε σε απόσταση μισής ώρας από την Τριπολιτσά, προκαλώντας τους να σταθούν να πολεμήσουν . Η πολεμική του ορμή κατά τη δεύτερη μάχη του Βαλτετσίου, 12-13 Μαΐου του 1821, υπήρξε ο καθοριστικός παράγοντας, για να στέψει η Νίκη τα ελληνικά όπλα: καθώς επέστρεφε με τον Ιωάννη Κολοκοτρώνη από το Άργος μεταφέροντας μολύβι για βόλια άκουσε τον αχό της μάχης και αμέσως έσπευσε προς το Βαλτέτσι, αναγκάζοντας τον Κεχαγιά Μουσταφά Μπέη να υποχωρήσει, για να αποφύγει την πλήρη καταστροφή.

ΣΤΑ ΔΟΛΙΑΝΑ, ΕΚΕΙ ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ Ο ΤΟΥΡΚΟΦΑΓΟΣ!

Πέντε μέρες αργότερα, στις 18 Μαΐου, ο Νικηταράς επικεφαλής τριακοσίων ανδρών οχυρώθηκε στο χωριό Δολιανά αποκρούοντας απανωτές επιθέσεις τριών χιλιάδων Τούρκων. Με την άφιξη των ελληνικών ενισχύσεων στο πεδίο της μάχης η σχεδιαζόμενη τακτική υποχώρηση των Τούρκων μεταβάλλεται σε άτακτη φυγή. Ο Έλληνας Οπλαρχηγός προβαίνει σε αιφνιδιαστική αντεπίθεση με τέτοια ορμή, ώστε προκαλεί ανείπωτο όλεθρο στους καταδιωκόμενους. Τότε έλαβε το προσωνύμιο Τουρκοφάγος. Η νίκη των Δολιανών περιέσφιξε τον κλοιό γύρω από την Τριπολιτσά, προδιαγράφοντας το τέλος της οθωμανικής κυριαρχίας στην Πελοπόννησο.Ο περιβόητος Τσοπανάκος που υπεραγαπούσε και θαύμαζε τον Νικηταρά στα «Άσματα Πολεμιστήρια του  υπέρ της ανεξαρτησίας της Ελλάδος αγώνος» να πώς εξυμνεί το κατόρθωμα και τον πρωταγωνιστή του:

«Πάλιν άρχισ’ ο πόλεμος
και των Τουρκών ο όλεθρος,
και στα Δολιανά ένας κρότος
 ‘που ερράγησεν ο τόπος.
Ω ήρωα Νικηταρά!
Το αίμα των Τουρκών βοά,
 για να παύσης το σπαθί σου,
 την Ελληνικήν ορμήν σου.
Μ’ ογδόντα άνδρας κλείσθηκες,
 Τούρκους δεν  εφοβήθηκες.
Τρεις χιλιάδας δεν τρομάζεις
ως ο Λεωνίδας κράζεις
 Πατρίδα να τιμήσωμεν
και όλοι μιάν ώρ’ ας ζήσωμεν,
ήλθεν ο καιρός της δόξης
 την εκδίκηση να δώσης.
 Βάνει τους Τούρκους εμπροστά
σαν ο τσοπάνος τα τραγιά,
τους επήρε δύο πυργέλες
και όλους τους  τζεπιχανέδες (τα πολεμοφόδια, το υλικό του πολέμου).»

Ο ΆΓΙΟΣ ΣΩΣΤΗΣ

Αν ο Νικηταράς απέκτησε το  προσωνύμιο του Τουρκοφάγου στα Δολιανά το επιβεβαίωσε, ώστε να μην τον εγκαταλείψει ποτέ, στις μάχες στα Δερβενάκια και ιδιαίτερα στη μάχη του Αγίου Σώστη. Ο Παναγιώτης Σούτσος, που εκφώνησε τον επιτάφιο λόγο προς τιμήν του μεγάλου νεκρού στο νεκροταφείο Αθηνών, περιγράφει με συγκλονιστικό τρόπο την καταιγιστική δράση του Νικηταρά, καθώς τον δημοσίευσε η εφημερίδα ΑΙΩΝ την Τετάρτη 28 Σεπτεμβρίου του 1849. Σας παρουσιάζουμε το σχετικό απόσπασμα σε απλή νεοελληνική:

«….. ο Δράμαλης έρχεται. Στρατός 28.000 Οθωμανών και 50 χιλιάδων καμηλών, μουλαριών και αλόγων που παρακολουθούνται από υπηρέτες και ιπποκόμους προχωρεί σαν μαύρο σύννεφο που σκιάζει τη γη…. σιωπή λίγων λεπτών γίνεται. Αλλά κάποιος ψηλός άντρας από τον ελληνικό στρατό  πηδά πρώτος, τα μάτια του αστράφτουν, καθώς και το γυμνό του σπαθί «Πέρσες! φωνάζει Πέρσες! Οι Έλληνες σας εφάγαμεν. Εγώ είμαι ο Νικήτας !» (….Σαν λεοντάρι χλεμερτεί, τους Τούρκους τους καταπατεί..  συμπληρώνει την εικόνα ο Τσοπανάκος). «Ο τουρκικός στρατός στέκει, οι Έλληνες ορμούν. Όσοι βράχοι, όσοι λόφοι, όσοι πλάτανοι, όσοι λίθοι, Όλοι Έλληνες με τα σπαθιά στα χέρια  φαίνονται στα μάτια των δειλιασμένων Οθωμανών, που είχαν τον Κολοκοτρώνη πίσω τους και το Νικήτα μπροστά τους:  άλλοι των Οθωμανών πολεμούν και σφάζονται, άλλοι ρίχνουν κάτω τα όπλα, άλλοι γονατίζουν και τον Μωάμεθ επικαλούνται, άλλοι οδύρονται και οι γκρεμοί αντιλαλούν κλάματα. Πολλοί δε από τους λόφους στο χάσμα γκρεμίζονται. Ο Νικήτας, ο οποίος για πολύ χρονικό διάστημα είχε γίνει άφαντος επιστρέφει έχοντας ματωμένο σπαθί, χέρια και μορφή, οι δε τρίχες της κεφαλής του στέκονται όρθιες….». Σύμφωνα με την παράδοση άλλαξε ο Νικηταράς κατά τη διάρκεια της μάχης τέσσερα σπαθιά και αφού τα τρία πρώτα έσπασαν το τέταρτο χρειάστηκε ιατρική βοήθεια, για να ξεκολλήσει από το χέρι του, καθώς είχε υποστεί βαριάς μορφής αγκύλωση! Έδινε, μάλιστα, ο ίδιος κουράγιο στον εαυτό του, καθώς πολεμούσε: «…Κουράγιο Νικήτα Τούρκους σφάζεις!». «Βλέποντας ο Δράμαλης το 1/3 του στρατού του να έχει χαθεί υποχωρεί και μέσα από το Αγιονόρι προχωρεί προς Κόρινθο. αλλά εκεί πάλι ο Νικήτας! (Για να ανακόψει την ορμητική και συντεταγμένη πορεία των Τούρκων πυροβόλησε ανάμεσά τους το φορτίο μιας καμήλας, αντιλαμβανόμενος πως πρόκειται για πυρίτιδα. Ο εκκωφαντικός θόρυβος της έκρηξης διέλυσε την τάξη της τουρκικής πορείας, προκαλώντας γενικευμένο πανικό!) Χίλιοι πεντακόσιοι Οθωμανοί πέφτουν και ο Νικήτας έκτοτε καλείται Τουρκοφάγος….».

ΟΙ ΑΡΕΤΕΣ ΤΟΥ ΝΙΚΗΤΑΡΑ

Παρά την έμφυτη πολεμικότητά του το Νικηταράς αναδείχθηκε σε πολλές περιπτώσεις ανθρωπιστής, μέσα στη σκληρότητα του αγώνα για ανεξαρτησία: «Κατά την άλωση της Τριπολιτσάς έκανε το παν, για να αποτρέψει τη σφαγή του μουσουλμανικού πληθυσμού και δίκαια εξαιρέθηκε από τους παρόντες Φιλέλληνες από κάθε κατηγορία σφαγής ή λαφυραγωγίας. Για τούτο, όπως και για άλλες παρόμοιες περιπτώσεις, ο Τυρταίος του Αγώνα, ο Τσοπανάκος τον εγκωμίασε: «…. στα λάφυρα δεν άπλωσε. Φάνηκε Λυκούργος νέος, νομοθέτης και γενναίος..».

–Τον ξεχώριζε η απουσία του πνεύματος της  φιλαρχίας, καθώς και η πίστη στη φιλία, για αυτό και αρνήθηκε με υψηλό φρόνημα και αξιοπρέπεια τον παραμερισμό του Οδυσσέα Ανδρούτσου και την ανάληψη από τον ίδιο της αρχηγίας των στρατευμάτων της ανατολικής Στερεάς, τονίζοντας προς τους εκπροσώπους του Αρείου Πάγου: «Η ανάμιξη των πολιτικών στις στρατιωτικές επιχειρήσεις θα είναι καταστροφική για την πορεία του αγώνα.»
–Πρόσφερε και το υστέρημά του για τον αγώνα:όταν το 1823 η θαλασσινή επιδρομή του εχθρού δεν μπορούσε να ανακοπεί, γιατί στερείτο από πολεμοφόδια ο ελληνικός στόλος, ο Νικήτας απέστειλε την χρυσοβαρή μάχαιρά του στον Μιαούλη, γράφοντάς του: «πώλησε ταύτην». Αλλά ο Μιαούλης ευλαβικά επέστρεψε τη μάχαιρα προς τον Νικήτα, απαντώντας του: «φόνευε!».
-Αναδείχθηκε αληθινός πατριώτης, καθώς μέσα στις συνθήκες του εμφυλίου πολέμου υπερέβη τα προσωπικά μίση και το στενό τοπικιστικό πνεύμα, αναχαίτισε την έμφυτη ορμητικότητά του, ενώ χυνόταν αδελφικό αίμα, και προσπάθησε να συμβιβάσει τις αντιμαχόμενες παρατάξεις, προτείνοντας σύγκληση εθνοσυνέλευσης.
-Παροιμιώδης υπήρξε η ολιγάρκεια και η υπερηφάνεια του: όταν ο Γάλλος στρατηγός Μαιζόν κατά τη διάρκεια της επιτήρησης της αποχώρησης του στρατού του Ιμπραήμ από την Πελοπόννησο θέλησε να τον περιποιηθεί, όπως του άρμοζε, ο περήφανος Οπλαρχηγός αρνήθηκε λέγοντας ότι δεν του έλειπε τίποτε και η Ελλάδα μπορούσε να θρέψει τους στρατιώτες της και ταυτόχρονα έκρυβε με επιμέλεια το δοχείο με τις λίγες ελιές του!
–Αναγνώριζε την αξία των άλλων: όταν οι δικαστές του Κολοκοτρώνη, Τερτσέτης και Πολυζωίδης έγιναν αντικείμενα λατρείας, σ’ έναν τους περίπατο, από τους κατοίκους του Ναυπλίου για την πεισματική τους άρνηση να καταδικάσουν σε θάνατο τον Κολοκοτρώνη και τον Πλαπούτα, ξεπρόβαλε μέσα από το πλήθος και πλησιάζοντας τον Πολυζωίδη του είπε δακρυσμένος: «Πρόεδρε, με την ηρωική σου διαγωγή Μού πήρες τις δάφνες των Δερβενακίων».
–Ο Νικήτας πολέμησε τους πάντες ! Αναλυτικά αναφέρει στον επιτάφιο του ο Παναγιώτης Σούτσος: «..ήρθε ο Ιμπραήμ και η γη της Πελοποννήσου εκαύθη μέχρις Άδου κατωτάτου. Ο Νικήτας επολέμησε στην Καστάνιτσα της Σπάρτης, τον πολέμησε στα όρη της Μεγαλούπολης και τρεις λόχους κατέσφαξε Αράβων γύρω από την Τρίπολη μαζί με άλλους στρατηγούς της Πελοποννήσου. 50.000 Αλβανών πολιόρκησαν το Μεσολόγγι. Στο Μεσολόγγι έτρεξε ο Νικήτας, εξήλθε δε μαζί με τη φρουρά, όταν, αφού εξαϋλώθηκε η πόλη, η άβυσσος έδωκε φωνήν, ήτις ανέβη μέχρι των θρόνων της γης και μέχρι του θρόνου του Υψίστου….επολέμησε όλες τις φυλές των Τουρκομάνων, επολέμησε και τους ιιθαγενείς της Πελοποννήσου και αυτούς που ήρθανε από τη Βαβυλώνα και αυτούς από την Αίγυπτο και αυτούς από τον Ίστρο και τους από Αχέρωνος και τους από Ανατολών και Δυσμών και τους από Νότου και βορρά και τους από Γης και Θαλάσσης….». Επομένως, δικαιώνονται πλήρως οι μαρτυρίες των συμπολεμιστών του, ότι κατά τη διάρκεια της Επανάστασης εξολόθρευσε πάνω από 300 Τούρκους! Ο ίδιος ο ήρωας σε μία συνάντηση του με τον Γερμανό φιλέλληνα C.F.BOJONS του είπε  ότι είχε εξολοθρεύσει 300 Τούρκους μέσα σε ένα μόνο εξάμηνο! 

ΑΝΔΡΩΝ ΕΠΙΦΑΝΩΝ ΠΑΣΑ ΓΗ ΤΑΦΟΣ

Τέτοιος υπήρξε ο ανυπέρβλητος ήρωας της επαναστάσεως του 1821, με τη μοναδική δράση και την απαράμιλλη αυτοθυσία! Και όπως είναι λογικό όλοι αναρωτιόμαστε πού βρίσκεται το μνημείο του, πού είναι θαμμένα τα κόκκαλα του; Ο Νικηταράς ετάφη δίπλα στο Θεόδωρο Κολοκοτρώνη στο πρώτο νεκροταφείο Αθηνών. Ωστόσο, φαίνεται πως ο θάνατος της γυναίκας του και των παιδιών του και η έλλειψη στενών συγγενών και άμεσων απογόνων στάθηκε αφορμή να μην ενδιαφερθεί κανείς για τη σορό του! Έτσι, σήμερα αγνοούμε την τύχη των οστών του Νικηταρά, όπως και των περισσότερων Πολεμιστών, που χάρη στην αυταπάρνηση τους απολαμβάνουμε όλοι εμείς άκοπα, ανέγνοιαστα και αδαπάνητα το υπέρτατο αγαθό της Ελευθερίας, και μάλισταμερικοί από εμάς δεν διστάζουν και να ασχημονούν, χωρίς το ελάχιστο ίχνος ντροπής, μπροστά από το μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτου, παρόλο που ο Εθνικός μας Ύμνος διασαλπίζει : «…Από τα κόκκαλα βγαλμένη Των Ελλήνων τα ιερά και σαν πρώτα Ανδρειωμένη, Χαίρε, ω Χαίρε,Ελευθεριά!»

ΤΑΣΟΥ ΚΟΥΖΑΡΟΥ – ΦΙΛΟΛΟΓΟΥ – ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΚΙΩΝ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1.Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 21 Δημ. Φωτιάδη Τόμος 2ος σελ. 241-275
2. ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Τεύχος 67 Μάρτιος 2002, ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ Ο ΤΟΥΡΚΟΦΑΓΟΣ, σελ. 7-14
3. Εφημερίδα ΑΙΩΝ, αριθμός 1002, Τετάρτη 28 Σεπτεμβρίου 1849, σελ. 1-2
4. Φωτάκου ΠΕΛΛΟΠΟΝΗΣΙΟΙ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΤΟΥ 1821 (Νικηταρά Απομνημονεύματα) Εκδόσεις ΒΕΡΓΙΝΑ Αθήνα 1996
5. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, Τόμος 9ος Εκδόσεις ΦΑΡΟΣ, Αθήνα 1983