«ΠΕΡΙ ΣΥΜΒΟΛΩΝ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΚΙΩΝ»

ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΕΛΙΔΕΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΕΙΟΥ ΤΩΝ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΟΠΑΙΚΤΩΝ

Πριν λίγες ημέρες καθώς ξεφύλλιζα ένα απ΄τα γνωστά βιβλία που από χρόνια κυκλοφορούν σχετικά με τον Καραγκιόζη, την προσοχή μου κέντρισε η περιβόητη μοναδική φωτογραφία που εικονίζει επτά μέλη του Σωματείου Καραγκιοζοπαικτών το 1952 με φόντο το Δημαρχείο Αθηνών στην πλατεία Κοτζιά.

Όπως έγραφε η λεζάντα εικονίζονται από αριστερά ο Τάκης Μελίδης, ο Ανδρέας Νικητόπουλος, ο Σωτήρης Σπαθάρης καθισμένος στο κέντρο, ο Δημήτρης Μώρος, ο Νίκος Ζαβραδινός ή Ζάνος και ο Κώστας Μάνος, γύρω από το λάβαρο του Σωματείου μας που εικονίζει τον Άγιο Φανούριο.

Μέλη του Σωματείου με το Λάβαρο το 1952

Η θέση όπου τραβήχτηκε η φωτογραφία δεν απέχει, παρά λίγα μέτρα από την οδό Σοφοκλέους, στη κατεύθυνση προς το Μοναστηράκι, όπου στον αριθμό 48 και στον πρώτο όροφο στεγαζόταν τότε το Σωματείο.
Η στιγμή που αποτύπωσε ο φακός σίγουρα είναι επίσημη, και το βέβαιον είναι ότι τραβήχτηκε μετά τον εορτασμό του Αγίου Φανουρίου σε κάποια κοντινή εκκλησία. Η ολόφωτη ημέρα, τα ανοιχτόχρωμα κουστούμια των απεικονιζόμενων καθώς και τα μαρτυρικά που διακρίνονται στα πέτα των Μώρου και Μάνου, συντείνουν στην υπόθεση αυτή. Εξάλλου αποτελούσε υποχρέωση, όπως θα δούμε και στη συνέχεια, το Διοικητικό Συμβούλιο να τιμά κάθε χρόνο τον προστάτη μας Άγιο Φανούριο.

Ας θυμηθούμε, λοιπόν, οι παλαιότεροι και ας μάθουν οι νεότεροι πώς θεσμοθετήθηκε αυτό το ιερό σύμβολο, που για δεκαετίες συμπύκνωσε τους πόθους και τις προσδοκίες του ταπεινού μας επαγγέλματος. Το Σωματείο μας γεννήθηκε επισήμως την 25 Φεβρουαρίου του 1925 «…..συμφώνως προς την υπ’ αριθμ. 178 της 23 φεβ.1925 απόφασιν του Δικαστηρίου των εν Αθήναις Πρωτοδικών…..» υπό την επωνυμία «ΣΩΜΑΤΕΙΟΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΟΠΑΙΚΤΩΝ». Η σφραγίδα του τότε Σωματείου Θεάτρου Σκιών έφερε στο κέντρο της κορμό της φιγούρας του Καραγκιόζη εν είδει καρικατούρας, χωρίς να παραπέμπει στη μορφή του Καραγκιόζη ενός και μόνο συγκεκριμένου Καραγκιοζοπαίκτη!

Όπως μάλιστα δείχνει η προαναφερόμενη φωτογραφία με αυτή σφραγίζονταν τα έγγραφα, αφού η εικονιζόμενη ταυτότητα φέρει την ημερομηνία 23/6/1951. Έτσι εκείνη την περίοδο το μεν λάβαρο έφερε τον Άγιο Φανούριο, η δε σφραγίδα τον Καραγκιόζη.

Όμως, το καταστατικό του υφισταμένου Σωματείου, με αποφάσεις που ελήφθησαν το 1954 «…. τροποποιείται ήδη εν τω συνόλω του. ΕΠΩΝΥΜΙΑ ΚΑΙ ΕΔΡΑ: συνιστάται Σωματείον υπό την επωνυμίαν «ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΝ ΣΩΜΑΤΕΙΟΝ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΚΙΩΝ» με έδραν τα Αθήνας» όπως δηλώνεται στο άρθρον προκαταρκτικόν του νέου καταστατικού. Μέσα στα πλαίσια της συνολικής τροποποίησης φυσικό θεωρήθηκε και η σφραγίδα του σωματείου να φέρει το ίδιο σύμβολο με το λάβαρο, δηλαδή τη μορφή του Αγίου Φανουρίου.

Το γιατί οι Καραγκιοζοπαίκτες διάλεξαν για προστάτη και σύμβολο τους τον Μεγαλομάρτυρα, βρίσκει νομίζουμε την απάντηση του στη νεανική μορφή που τον ξεχωρίζει από άλλες αυστηρές μορφές της χριστιανοσύνης, ενδεχομένως και τα 12 μαρτύρια του να απετέλεσαν ισχυρό κίνητρο γι’ αυτή την επιλογή, μια που και οι Καραγκιοζοπαίκτες «μαρτυρούσαν τα μύρια όσα» για να βγάλουν το ψωμί τους. Πάνω απ’ όλα, όμως, γιατί ο μεγάλος Άγιος, ως εκ της θαυματουργού εμφανίσεως του εικονίσματος του, μπορούσε να σταθεί ισχυρός αρωγός μια που ήταν εδραιωμένη στη λαϊκή παράδοση η ιδιότητα του να φανερώνει ό,τι κάθε πιστός του ζητούσε τάζοντας του πίτα ή κερί. Το παράδοξο όμως, που ίσως διαφεύγει της προσοχής των πολλών, είναι πως ενώ ο Άγιος Φανούριος ζώντας στα ρωμαϊκά χρόνια, συγκρούστηκε με θάρρος με την ειδωλολατρεία, επιλέχθηκε ως Προστάτης της τέχνης του Καραγκιόζη και του Θεάτρου Σκιών, που ακριβώς έχει τις απώτερες ρίζες της στις ειδωλολατρικές γιορτές των Σατουρναλίων, Βρουμαλίων…μέσα στις οποίες γεννήθηκαν, διαμορφώθηκαν και μεταλλάχθηκαν σταδιακά οι πρωταγωνιστικοί τύποι του σημερινού Θεάτρου Σκιών!

Είναι ενδιαφέρον, κλείνοντας αυτή την παρένθεση των υποθέσεων, να επανέλθουμε στο 31^ο άρθρο του νέου καταστατικού που όριζε πλέον: «Το Σωματείον έχει ιδίαν σημαίαν και σφραγίδα. Η μεν σφραγίδα φέρει ως σύμβολο την εικόνα του Αγίου Φανουρίου και την επιγραφήν «ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΝ ΣΩΜΑΤΕΙΟΝ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΚΙΩΝ». Η σφραγίς δε φέρει εν τω μέσω την εικόνα του Αγίου Φανουρίου, πέριξ δε την αυτήν επιγραφήν ην και η σημαία.» Το σωματείο βέβαια απέδιδε και τις αρμόζουσες τιμές στο προστάτη Άγιο. Σύμφωνα με το 30^ο άρθρο «Κατά παν έτος την επέτειον του Αγίου Φανουρίου, τελεί το σωματείον την επέτειον αυτού εορτήν. Τα της εορτής ταύτης κανονίζονται εκάστοτε υπό του Δ.Σ».

Το νέο καταστατικό μαζί με το σχετικό για το ταμείο αλληλοβοήθειας και περιθάλψεως ψηφίστηκαν από Γενική Συνέλευση κατά τη συνεδρίαση της 17^ης Απριλίου 1954. Πρόεδρος ήταν ο Δημήτριος Μώρος, Γενικός Γραμματεύς ο Ευστράτιος Μελίδης και η επεξεργασθείσα επιτροπή είχε ως Πρόεδρο τον Παναγιώτη Μιχόπουλο και μέλη τον Διονύσιο Πάτρα και Ιωάννη Ιατρίδη. Το καταστατικό κυρώθηκε «διά της υπ’ αριθμόν 16669/1955 αποφάσεως Πρωτοδικείου Αθηνών καταχωρηθέντος εις βιβλίον ανεγνωρισμένων σωματείων υπ’ αύξοντα αριθμόν 1371/15/2/1956 μετά την  τελεσιδικίαν. Εν Αθήναις την 13^η Απριλίου 1956. Ο Γραμματεύς Δ. Καραγιώργος».

Πέρασαν 14 χρόνια και η εικόνα του Αγίου αφαιρέθηκε από τη σφραγίδα με τη νέα τροποποίηση του καταστατικού κατά τη γενική συνέλευση της 9ης/1/1970, που εγκρίθηκε από το αρμόδιο δικαστήριο με την υπ’ αριθμόν 426/1970 απόφαση του Πρωτοδικείου Αθηνών και καταχωρήθηκε στο βιβλίο ανεγνωρισμένων σωματείων «και εν τη οικεία στήλη υπ’ αύξοντα αριθμόν 370Β/7/5/1970.» Έτσι κατά το 26 άρθρο «… η σφραγίς δε είναι κυκλική,  φέρουσαν την επωνυμίαν του Σωματείου, εις το μέσον δε αυτής το σκίτσον του κωμικού του θεάτρου σκιών  (Καραγκιόζη)…».

Αυτή υπήρξε, φίλοι και φίλες η εναλλαγή των συμβόλων του Σωματείου μας κατά τις εποχές και τις νοοτροπίες που επικρατούσαν. Πάντα όμως, πιστεύουμε ότι η εικόνα του Αγίου Φανουρίου θα σφραγίζει και θα σκέπει τις ζωές και τη δράση των Καραγκιοζοπαικτών, είτε τον έχουν στη σφραγίδα τους είτε όχι, και είτε συγκεντρώνονται, για να τον τιμήσουν ανήμερα στη γιορτή του γύρω απ’ το λάβαρό του στην πιο κοντινή εκκλησία, είτε περιορίζονται σε αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΚΟΥΖΑΡΟΥ
ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΚΙΩΝ-ΦΙΛΟΛΟΓΟΥ