Σε πρόσφατη συζήτηση με οικεία μου πρόσωπα, ανάμεσα σ’ άλλα τρέχοντα, ετέθη και το ερώτημα: «εάν και κατά πόσο ο Καραγκιόζης ως θέαμα, που απευθύνεται πλέον κυρίως σε παιδιά, θα μπορούσε να επηρεάσει την γλωσσική τους εξέλιξη κατά την προσχολική ηλικία».
Όλοι, βέβαια, συμφώνησαν για τη δυσκολία που αντιμετωπίζουν κάποια παιδάκια στον αγώνα τους να περάσουν τη μακρά περίοδο κατά την οποία στερούνται την ικανότητα της αρθρώσεως ορθώς διατυπωμένης και κατανοητής ομιλίας – γι’ αυτό τα ονομάζουμε και νήπια, (νη- στερητικό μόριο, που δηλώνει διάρκεια, -έπος=ομιλία) – ώσπου να κατακτήσουν στην εντέλεια τη «Μητρική τους Γλώσσα» και να είναι πλέον ικανά να χειριστούν τον κώδικα επικοινωνίας, κινούμενα άνετα στο «συνταγματικό» και «παραδειγματικό» του άξονα.
Όσο για εμένα, που κατά πρωτοφανή τρόπο παρέμενα σιωπηλός, παρακολουθώντας την εξέλιξη του γόνιμου διαλόγου, θυμήθηκα μια «απίστευτη ιστορία», απ’ αυτές που μου διηγιόταν ο Καραγκιοζοπαίκτης πατέρας μου, γεμίζοντας τα κενά της καλοκαιρινής, συνήθως, ραστώνης.
Τη διηγήθηκα στους συνομιλητές μου, επιτρέψτε μου να τη διηγηθώ και σ’ εσάς:
«Ανάμεσα στα πολλά θέατρα που έστησε μεταπολεμικά ο Σπύρος Κούζαρος στα 1947-1948 ήταν και το Θέατρο «Παναθήναια» στα Πατήσια στην οδό Δεκελείας , αρ. 10, με θεατρώνη το Φραγκίσκο Κάσσαρη.
Στο θέατρο αυτό παρουσιάστηκαν εξαιρετικά έργα, από «τους Άθλους του Ηρακλέους» και «τον Θησέα και Μινώταυρο» ως «τα Κανδηλάκια του Άδου» και «τον Μετανοημένο Αρχιληστή». Εκεί σύχναζαν και πολλοί φοιτητές ακόμη και καθηγητές του Πανεπιστημίου, για να ψυχαγωγηθούν!
Ανάμεσα στους πολλούς ξεχώριζε ένας Αστυνόμος της περιοχής, που έφερνε κάθε βράδυ το παιδάκι του, ένα πλασματάκι βουβό, ανέκφραστο και άκαμπτο! Το έβαζε να καθίσει μπροστά-μπροστά στον πάγκο, για να παρακολουθήσει αμίλητο κι ακίνητο την παράσταση, ενώ γύρω του αχολογούσαν τα γέλια και τα χειροκροτήματα των μικρών θεατών.
Κι ένα βράδυ, καθώς πάντα ξεκινούσε η παράσταση με την πόλκα μαζούρκα, που χόρευε ξέφρενα ο Καραγκιόζης με τα Κολλητηράκια του κι ακουγόταν ο Καραγκιοζοπαίκτης να φωνάζει:
«Ώπα,έεει…ώπα,έεει…Αλαριέν…Κεφαλιέν…Ώπα…Ώπα…Ώπα…», συνοδευόμενος απ’ τα ρυθμικά παλαμάκια των θεατών, ξαφνικά έγινε το Θαύμα! Το μικρό, άφωνο κι ακίνητο ως εκείνη τη στιγμή παιδάκι άρχισε να βαράει δυνατά παλαμάκια και να φωνάζει μ’ όλο του το είναι:
«Ώπα, Έεει…Ώπα Έεεεει..Ώπα…Ώπα…Ώπα…», και σταματημό δεν είχε!
Το θέατρο βουβάθηκε απ’ τη συγκίνηση κι ο ευτυχής πατέρας μπαίνει στη σκηνή και αγκαλιάζει τον Καραγκιοζοπαίκτη, που σαστισμένος, κρατώντας ακόμη τις φιγούρες είχε διακόψει την παράσταση!
Αυτό το βίωμα σημάδεψε βαθειά τον πατέρα μου, ο οποίος σε κάθε ευκαιρία που του δινόταν διακήρυσσε: «…Ο Καραγκιόζης είναι το σπουδαιότερο θέαμα».
Δεν γνωρίζω, φίλοι και φίλες, να σας πω αν αυτό το απίστευτο θαύμα συντελέστηκε εξ αιτίας του Καραγκιοζοπαίκτη ή του ενθουσιώδους και θορυβώδους κλίματος στην πλατεία του θεάτρου. Το μόνο βέβαιο είναι πως το ισχυρότατο οπτικό και προ πάντων ακουστικό ερέθισμα που κατ’ επανάληψη πρόσφερε ο Μπερντές στο μικρό ανήμπορο παιδάκι του ξύπνησε τον κοιμώμενο νου, διέγειρε το κέντρο της ομιλίας και το ώθησε μιμούμενο να αρθρώσει με τη γλώσσα του την ενθουσιαστική φωνή του Καραγκιόζη: «Ώπα… έεεει», κουνώντας συγχρόνως τα χεράκια του, χτυπώντας παλαμάκια! Έτσι, το παιδάκι «θεραπεύτηκε» και με σαφώς βελτιωμένη την κατάσταση του εξακολούθησε να χαίρεται τις παραστάσεις του Καραγκιόζη.
Η ιστορία αυτή μας κάνει να αναλογιστούμε ποια είναι η δύναμη της γνήσιας Λαϊκής μας Τέχνης και πόσο αποτελεσματικά μπορεί να ωφελήσει τα παιδιά της κάθε εποχής. Και κατορθώνει αυτήν την ωφέλεια, γιατί είναι βγαλμένη απ’ τα σπλάχνα του λαού μας, αρθρώνει το δικό του απλό, καθημερινό, ανεπιτήδευτο λόγο. Με τα σπουδαία και μεστά σε ιδανικά έργα της καλλιέργησε γλωσσικά γενιές και γενιές Νεοελλήνων, που, αφού τα γεύτηκαν και ανατράφηκαν μ’ αυτά, ενίσχυσαν την πνευματική τους αυτάρκεια και εξασφάλισαν τη γλωσσική τους επάρκεια, ώστε να υπηρετήσουν πιστά το Λαό και την κοινωνία. Η Τέχνη του Λόγου ως μίμηση, έκφραση, υπόκριση, αφήγηση, διήγηση…… είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το Θέατρο Σκιών και το χέρι που ζωγραφίζει σκαλίζει…δημιουργεί διεγείρει διαρκώς τα εγκεφαλικά κέντρα του Λόγου και της Ομιλίας.
Ας ωθήσουμε, λοιπόν, τα παιδιά μας όσο το δυνατόν ενωρίτερα στην ενασχόληση μ’ αυτήν την αθώα, παραδοσιακή και πέρα για πέρα δημιουργική τέχνη, εντάσσοντας την στα εκπαιδευτικά μας «εργαλεία», ώστε και να διευκολύνουμε την έναρξη χρήσης ενός πλούσιου γλωσσικού κώδικα, αλλά παράλληλα να αποκαλύψουμε και να ενεργοποιήσουμε τις όποιου είδους «Μορφοπλαστικές» ικανότητες διαθέτει το κάθε παιδάκι, χαρίζοντάς του θάρρος αυτοπεποίθηση και κοινωνικότητα.
Αναστάσιος Κούζης-Κούζαρος
Καλλιτέχνης Θεάτρου Σκιών, Φιλόλογος
Διαβάστε ακόμη: Το θέατρο σκιών ως άριστο μέσο γλωσσικής καλλιέργειας
